Η ελιά η χρυσόφυλλη (Olea chrysophylla Lank.) είναι μικρό δένδρο ή θάμνος συγγενικό της γνωστής σε όλους μας καλλιεργούμενης ελιάς Olea europaea L.. Κατάγεται από τη Νότια Αφρική μέχρι και τη Σομαλία, την Αραβική χερσόνησο και την Κεντρική Ασία από την Περσία και το Αφγανιστάν μέχρι τα Δυτικά Ιμαλάϊα.
Παρά το γεγονός ότι η χρήση της «Χρυσόφυλλης» ως καλλωπιστικό είδος είναι γνωστή από πολλές δεκαετίες, δεν αναφέρονται μέχρι στιγμής καταγεγραμμένες ποικιλίες ή επιλογές. Η χρήση της ελιάς της «Χρυσόφυλλης» ως καλλωπιστικό φυτό έχει λίγα χρόνια που έχει ξεκινήσει στην Ελλάδα και προοδευτικά επεκτείνεται σε όλο το νότιο και νησιωτικό τμήμα της, με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα. Αντίθετα στην Κεντρική και τη Βόρεια Ελλάδα, λόγω της σχετικής ευαισθησίας που παρουσιάζει το είδος στο ψύχος, η φύτευσή της παραμένει πολύ περιορισμένη.
ΚΑΛΛΩΠΙΣΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΧΡΥΣΟΦΥΛΛΗΣ ΕΛΙΑΣ
1. ΦΥΛΛΩΜΑ
Η ελιά η χρυσόφυλλη είναι δένδρο αειθαλές με πλούσιο και πολύ ελκυστικό πυκνό κρεμοκλαδές φύλλωμα. Τα φύλλα της είναι λογχοειδή, ακέραια, αντίθετα, χαλκοπράσινου χρώματος που παραμένουν πάνω στα δένδρα για 2 έως 3 χρόνια, όσο δηλαδή και της κοινής ελιάς.
Λόγω της πολύ μεγάλης εξάπλωσης του είδους O. chrysophylla υπάρχουν διάφοροι οικότυποι που μπορούν να διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους, τόσο στο χρώμα και το μέγεθος των φύλλων, όσο και στις διαστάσεις των δένδρων. Το μέγεθος των φύλλων επίσης είναι ένα χαρακτηριστικό ευμετάβλητο και εξαρτάται εκτός από την ποικιλία και από :
α) Τον τρόπο πολλαπλασιασμού. Φυτά που προέρχονται από σπορά (σπορόφυτα) παρουσιάζουν λόγω νεανικότητας έντονη μικροφυλλία και πολύ πυκνή φυλλοταξία.
β) Τις καλλιεργητικές φροντίδες. Οι αυξημένες αζωτούχες λιπάνσεις και αρδεύσεις ευνοούν την ανάπτυξη μεγαλύτερων φύλλων στα δένδρα.
γ) Τις συνθήκες του περιβάλλοντος. Δένδρα ελιάς στη σκιά παράγουν φύλλα μεγαλύτερα σε μέγεθος από δένδρα της ίδιας ποικιλίας που είναι εκτεθειμένα στο άμεσο ηλιακό φως.
2. ΜΕΓΕΘΟΣ ΔΕΝΔΡΩΝ ΚΑΙ ΜΟΡΦΗ – ΣΧΗΜΑ ΚΟΜΗΣ
Σε γενικές γραμμές το τελικό ύψος των «Χρυσόφυλλων» κυμαίνεται από 3 έως 5 μέτρα. Το σχετικά μικρό μέγεθος των δένδρων πρέπει να θεωρείται και είναι, σοβαρό πλεονέκτημα για την χρήσης της στην αρχιτεκτονική τοπίου. Ένα ακόμα πλεονέκτημά τους είναι ότι όταν αναπτύσσονται ελεύθερα, χωρίς παρεμβάσεις από την πλευρά του ανθρώπου ή την επίδραση δυσμενών παραγόντων του περιβάλλοντος, αποκτούν κόμη κρεμοκλαδή και σφαιρική. Έτσι μπορούν να χρησιμοποιηθούν άφοβα ως μεμονωμένα δένδρα σε πάρκα ή κήπους, αλλά και λόγω της σφαιρικής τους κόμης είναι ιδανικές, εφόσον κλαδεύονται, για τη δημιουργία μικρών διαμορφωμένων δένδρων.
3. Η ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΚΑΡΠΟΦΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ
Η ικανότητα καρποφορίας των «Χρυσόφυλλων» ελιών είναι μεγάλη. Οι καρποί όμως που παράγουν είναι μικροί σε μέγεθος (0,4 – 1,0 γραμμάριο), στρογγυλοί και με ελάχιστη ή μηδενική περιεκτικότητα σε λάδι. Η υψηλή καρποφορία των χρυσόφυλλων είναι επιθυμητή μόνο στις περιπτώσεις εκείνες που τα δένδρα φυτεύονται σε μικρά φυτοδοχεία ή διαμορφώνονται σε μικρά δενδρύλλια «τύπου Bonsai».
4. ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΞΗΡΑΣΙΑ, ΤΑ ΥΦΑΛΜΥΡΑ ΝΕΡΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΝΕΜΟΥΣ
Λόγω της καταγωγής της, από την Ανατολική Αφρική και τη Νότια Ασία οι «Χρυσόφυλλες» είναι δένδρα ανθεκτικά στην ξηρασία και τους ανέμους. Με το ριζικό της σύστημα, μπορούν και αξιοποιούν αποτελεσματικά τις μικρής διάρκειας ανοιξιάτικες και καλοκαιρινές βροχοπτώσεις και μπορούν να επιβιώνουν σε μέρη άγονα. Επίσης θεωρούνται μέτρια ανθεκτικές στο ψύχος. Εκτός όμως από την μέτρια ανθεκτικότητά τους στο ψύχος οι «Χρυσόφυλλες» δείχνουν να παρουσιάζουν κάποια ευαισθησία και στα υδροσταγονίδια της θάλασσας, γι αυτό η φύτευσή της θα πρέπει να αποφεύγεται δίπλα στην θάλασσα ή σε περιοχές όπου πλήττονται άμεσα από ισχυρούς θαλάσσιους άνεμους.
5. ΑΝΤΟΧΗ ΣΕ ΕΧΘΡΟΥΣ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ
Οι ελιές οι «Χρυσόφυλλες» είναι φυτά ανθεκτικά στους σημαντικότερους εχθρούς και τις ασθένειες τις κοινής καλλιεργούμενης ελιάς όπως, ο Δάκος, το Κυκλοκόνιο, ο Καρκίνος κ.λπ. Αντίθετα δεν είναι γνωστό εάν παρουσιάζει ανθεκτικότητα στη Αδρομύκωση (Βερτιτσιλίωση), μία ασθένεια του εδάφους που μπορεί να ξεράνει ολοκληρωτικά τα δένδρα.
Με γνώμονα τα πιο πάνω «χαρακτηριστικά», οι «Χρυσόφυλλες» μπορούν να έχουν πολλές και ποικίλες χρήσεις στην αρχιτεκτονική τοπίου αλλά και την εμπορική ανθοκομία. Πιο συγκεκριμένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως:
1. Χαμηλές και πυκνές δενδροστοιχίες.
2. Χαμηλές συστάδες δένδρων.
3. Μεμονωμένα διαμορφωμένα χαμηλά δένδρα σε κήπους ή πάρκα.
4. Διακοσμητικά φυτά σε φυτοδοχεία (γλάστρες).
5. Φυτά τύπου «Bonsai».
Συνοψίζοντας, οι χρήσεις των «Χρυσόφυλλων» ελιών ως καλλωπιστικά φυτά στο προσεχές μέλλον συνεχώς θα αυξάνονται, τόσο ως φυτά κηποτεχνίας όσο και ως ανθοκομικά φυτά γλάστρας, διότι προσφέρουν πάρα πολλές δυνατότητες στους κατασκευαστές – αρχιτέκτονες τοπίου αλλά και τους επιχειρηματικές φυτωριούχους - ανθοπαραγωγούς.
Θερμές ευχαριστίες στον παραγωγό Γεώργιο Κωστελένο για όλες τις πληροφορίες
